Felicjan Sławoj Składkowski

Wstęp

Na podstawie jego życiorysu mógłby powstać rewelacyjny serial sensacyjny, bo Felicjan Sławoj Składkowski imał się wielu ciekawych zajęć. Ich spoiwem była nieodmiennie troska o polską rację stanu. Był politykiem, lekarzem chirurgiem z dodatkową specjalnością ginekologa, wojskowym w stopniu generała brygady, ministrem spraw wewnętrznych, premierem z najdłuższym stażem w II Rzeczpospolitej oraz w końcowym etapie życia pisarzem.

Dzieciństwo i szkoły

Felicjan Sławoj Składkowski urodził się 9 czerwca 1885 roku w Gąbinie, był jednym z pięciorga dzieci. Jego rodzicami byli: Wincenty, powstaniec styczniowy, ochotnik pińczowskich ułanów, sędzia pokoju w Gąbinie oraz Anna z Wójcickich. Rodzice z początkiem XX wieku przeprowadzili się do Turku gdzie zamieszkali przy ul. Tkackiej. W roku 1904 zdał maturę i ukończył gimnazjum filologiczne w Kielcach. Rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Tam zetknął się z młodzieżowymi kółkami socjalistycznymi, z którymi podjął współpracę. Został aresztowany podczas manifestacji na placu Grzybowskim i w konsekwencji relegowany z uczelni. Po miesięcznym areszcie spędzonym na Pawiaku odesłano go do Kielc, gdzie miał oczekiwać na rozprawę sądową. Aby jej uniknąć wyjechał do Galicji. W Krakowie kontynuował studia medyczne, które ukończył w 1911 roku z dyplomem doktora medycyny i specjalnością chirurga oraz dodatkowo ginekologa. Po ukończeniu studiów praktykował jako lekarz chirurg i ginekolog w Sosnowcu.

Legiony

W 1914 roku, w wyniku wybuchu I wojny światowej, wstąpił do Legionów Polskich. Od sierpnia 1914 roku służył w oddziałach strzeleckich Józefa Piłsudskiego, z I Brygadą przebył cały szlak legionowy. Służył jako lekarz kolejno w V batalionie, 1., 7. i 5. pułku piechoty. Został mianowany przez Piłsudskiego lekarzem podporucznikiem, a później – porucznikiem. To zapoczątkowało jego karierę wojskową. Wiosną 1915 roku był już lekarzem kapitanem. W lipcu 1917 roku po kryzysie przysięgowym, jako poddany rosyjski został internowany w obozie oficerskim w Beniaminowie. Po jego opuszczeniu pracował jako lekarz w kopalni „Saturn” w Czeladzi, gdzie w listopadzie 1918 roku uczestniczył w akcji rozbrajania Niemców w Zagłębiu Dąbrowskim. Objął komendę nad tworzącym się Wojskiem Polskim jako dowódca tamtejszego Okręgu Wojskowego. Z początkiem roku 1919 został nominowany na majora, w maju tego samego roku został podpułkownikiem lekarzem. Składkowski był pierwszym żołnierzem, który w niepodległej Polsce złożył Piłsudskiemu meldunek.

Wojna polsko-bolszewicka

W wojnie polsko-bolszewickiej służył jako szef sanitarny dywizji, potem grupy operacyjnej i armii. Brał udział w walkach na froncie litewsko – białoruskim. W czasie działań wojennych otrzymywał kolejne stopnie oficerskie. W 1919 roku otrzymał awans na stopień podpułkownika, a w roku następnym pułkownika lekarza. W sierpniu 1920 r. został delegatem rządowym przy Polskim Towarzystwie Czerwonego Krzyża. 

Kariera polityczna

W 1924 roku otrzymał stopień generała brygady oraz nominację na szefa służby zdrowia armii.  Tego samego roku odbył kilkumiesięczny kurs w wyższej szkole wojennej w Paryżu. Tam poznał swoja drugą żonę. Przygoda z polityką rozpoczęła się w 1926 roku, kiedy w Polsce miał miejsce przewrót majowy, w którym poparł J. Piłsudskiego. Wtedy to 13.05.1926 roku powołany został na stanowisko komisarza rządu dla miasta Warszawy z zadaniem utrzymania porządku i poprawy stanu sanitarnego stolicy. Jego praca została dostrzeżona przez ustępującego min. spraw wewnętrznych Kazimierza Młodzianowskiego, który desygnował go na swojego następcę. Dnia 02.06.1926 roku objął teczkę min. spraw wewnętrznych, urząd ten piastował przez pięć lat z krótką przerwą. Jako minister spraw wewnętrznych, wydał rozporządzenie nakazujące m.in. stawianie ubikacji na polskich wsiach, gdyż jako lekarz z wykształcenia przywiązywał dużą wagę do podnoszenia poziomu higieny. Drewniane ubikacje od jego imienia nazywane były „sławojkami”. Od 07 grudnia 1929 do czerwca 1930 roku związał się ponownie z wojskiem, pełniąc funkcję pierwszego wiceministra spraw wojskowych i Szefa Administracji Armii. Znany był z ogromnego przywiązania do osoby marszałka Piłsudskiego. Jako zwierzchnik wojewodów i starostów przygotował  dla marszałka materiały obciążające przywódców Centrolewu. Podpisał nakazy aresztowania opozycyjnych posłów osadzonych w twierdzy brzeskiej. Po zakończeniu wyborów zostali zwolnieni za kaucją. W 1935 roku kandydował w wyborach parlamentarnych jako poseł z okręgu kalisko – tureckiego. Uzyskał pierwsze miejsce na liście wyborczej, oddano na niego 30.657 głosów, co świadczy o dużym zaufaniu wyborców. Składkowski podobnie jak później w Pomiechówku, zasłużył się dla miasta Turku budując tam szkołę. Jego druga żona zaprojektowała i nadzorowała budowę parku miejskiego.

Premier

19.03.1936 r. otrzymał awans na generała dywizji, a 15.05.1936 r.  został premierem II Rzeczypospolitej, wysunięty na to stanowisko przez Edwarda Rydza – Śmigłego. Pełnił urząd premiera rządu i jednocześnie szefa resortu spraw wewnętrznych. Starał się nie mieszać w konflikty polityczne, skupiał się na kontroli i inspekcji aparatu urzędniczego, a jako minister zwracał szczególną uwagę na stan państwowej administracji, a zwłaszcza policji. Stworzył specjalne oddziały obwodowe policji, wyspecjalizowane w rozbrajaniu zgromadzeń bez użycia broni palnej.

W Pomiechówku

Premier Składkowski wraz z żoną upodobali sobie Pomiechówek na letni wypoczynek, a ich rezydencją stała się duża drewniana willa (obecnie jest tam teren jednostki wojskowej). Premierowa organizowała kolonie letnie dla dzieci, przykładając ogromną uwagę do zajęć dla dzieci, higieny, odżywiania. Premier zaangażował się w budowę nowej szkoły w Pomiechówku, którą rozpoczęto w 1935 roku. Przekazał na budowę cegły pochodzące z rozbiórki cerkwi w Stanisławowie oraz z murów fortecznych Twierdzy, a także żelazne belki. Sam siadał za kierownicą samochodu ciężarowego, kiedy była potrzeba. Przekazał znaczną sumę ze swoich funduszy reprezentacyjnych, pomógł uzyskać pożyczkę. Przed budynkiem szkoły posadzono ofiarowane przez premierostwo dęby, rosnące do dziś. Można też przypisać premierowi jako zasługę istnienie obecnej cerkwi, gdyż cegłami gospodarowano tak, żeby starczyło na nowy, mniejszy budynek świątyni. Składkowscy postrzegani byli jako dobrzy, przyjaźni, pomocni ludzie. Premier pokazał okolicznym ludziom, że dysponując małymi kroczkami finansowymi można zmienić otoczenie. Za jego sprawą dokonano parcelacji majątku Brody, co przyczyniło się do rozwoju lewobrzeżnej części Pomiechówka, rozwiązało problem miejscowego bezrobocia nakręcając koniunkturę gospodarczą. Składkowski potrafił zatrzymać samochód, lub zsiąść z konia i pomóc widząc problem na polu lub drodze. Dla mieszkańców Pomiechówka Składkowscy organizowali majówki z wieloma atrakcjami, o czym świadczą relacje mieszkańców.

II wojna światowa

Wybuch II wojny światowej zastał go w Warszawie, którą opuścił po kapitulacji we wrześniu (niektóre źródła podają, że 7. inne, że 17.) próbując się przedostać do Francji. Został jednak internowany w Rumunii, złożył wtedy dymisję z urzędu premiera RP 30 września 1939 r. W czerwcu 1940 r. otrzymał zgodę na opuszczenie Rumunii, chciał się przedostać do tworzącej się we Francji Armii Polskiej. Zmienił jednak swoje plany i w czerwcu 1940 roku wyjechał do Istambułu, gdzie zasilił szeregi Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w Palestynie. Od 25.04.1941 r. przeprowadzał inspekcję sanitarną tamtejszych jednostek WP, prowadził kontrolę szpitali i wygłaszał odczyty o tematyce medycznej. Był delegatem wojska przy PCK w Palestynie. W maju 1941 r., w wyniku weryfikacji korpusu oficerskiego przeprowadzonej przez Naczelnego Wodza gen. W. Sikorskiego, przeniesiony został do II grupy, w której jako oficer bez przydziału wojskowego pozostał do końca wojny. W roku 1947 wyjechał do Wielkiej Brytanii, do Londynu, gdzie spędził resztę swojego życia.

Pisarz

Felicjan Sławoj Składkowski był pamiętnikarzem, autorem publikacji zawierających jego wspomnienia z czasów legionowych, okresu współpracy z Piłsudskim oraz sprawowania funkcji ministra spraw wewnętrznych i premiera. Jego twórczość opisywana jest jako barwna i szczera, opisująca bardzo dokładnie, wręcz szczegółowo kulisy funkcjonowania obozu sanacyjnego. Był autorem wielu publikacji, m.in. „Moja służba w brygadzie”, ” Beniaminów 1917-1918″, „Strzępy meldunków” (Warszawa 1936), „Kwiatuszki administracyjne i inne”(Londyn 1959), „Nie ostatnie słowo oskarżonego” (Londyn 1964). Jego zapiski, listy i wspomnienia ukazały się w książce pt. „Pęk kluczy”.

Życie prywatne

Felicjan Sławoj Składkowski był trzykrotnie żonaty. Jego pierwszą wybranką została Jadwiga Scholl (15.02.1909 r.), z którą miał jedynego rodzonego syna Miłosza. Syn zmarł w 1938 roku w młodym wieku 28. lat po usunięciu zęba. Był pracownikiem Państwowego Instytutu Telekomunikacyjnego. Dla generała, wtedy premiera, była to olbrzymia strata. Drugą żonę poznał w czasie studiów w Paryżu -francuska Germaine Sussane Coillat (zwana Żerminą). By móc uzyskać rozwód  z pierwszą żoną przeszedł na kalwinizm, a w styczniu 1926 r. przypieczętował związek małżeński. Gemaine zmarła na nowotwór w 1945 roku  w Palestynie. Składkowski wraz z drugą żoną wychowywali czwórkę dzieci, troje przysposobionych i córkę Żerminy z pierwszego małżeństwa. W 1946 r. zawarł ślub cywilny z Jadwigą Dołęga- Mostowicz, a po 11 latach, ślub kościelny, kiedy zmarła jego pierwsza żona. Po II wojnie światowej wyjechał z Palestyny do Wielkiej Brytanii, gdzie osiadł na stałe. Zmarł 31.08.1962 r. w Londynie. W czerwcu 1990 r. jego prochy zostały sprowadzone do kraju i spoczęły na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Odznaczenia

Za swoją służbę wojskową został odznaczony licznymi medalami i odznaczeniami wojskowymi. Otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari w 1937 r., Krzyż Niepodległości, Krzyż Walecznych (trzykrotnie), Złoty Krzyż Zasługi , Medal za Długoletnią Służbę (1938), Złoty „Wawrzyn Akademicki” (1935) czy Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski w 1935 r., za wybitne zasługi dla Państwa. Dostąpił również licznych odznaczeń zagranicznych, m.in. Krzyż Oficerski Legii Honorowej, Order Białego Orła III klasy, Wielka Wstęga Orderu św. Sawy (Królestwo Jugosławii, 1937) i wiele innych.

Inne źródła podają:
Order Orła Białego III klasy
Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (V klasa)
Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Niepodległości
Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
Złoty Krzyż Zasługi
Złoty „Wawrzyn Akademicki”
Odznaka „Znak Pancerny”,
Medal za Długoletnią Służbę
Krzyż Oficerski Legii Honorowej
Order Białego Orła III klasy
Wielka Wstęga Orderu św. Sawy (Królestwo Jugosławii)
Wielka Wstęga Cesarskiego Orderu Lwa i Słońca? Neszan Homayeun? (Persja)
Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy? Neszan Stor? (Królestwo Afganistanu)

Kalendarium

urodzony dnia 9 czerwca 1885 roku w Gąbinie
1911 r. ukończenie studiów medycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim
1914 r. służba w Legionach
1926-1929 r. szef służb sanitarnych, uczestnik wojny bolszewickiej
1926-1929 r. minister spraw wewnętrznych
1930-1931 r. minister spraw wewnętrznych
1931-1936 r. wiceminister spraw wojskowych i szef administracji armii
1936-1939 r. premier Rzeczypospolitej Polski
1939-1940 r. internowany w Rumunii
1943-1945 r. szef służb sanitarnych na Środkowym Wschodzie
od 1947 r. pobyt w Anglii,
zmarł 31 sierpnia 1962 roku
1990 r. prochy sprowadzono do kraju i pochowano na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Ciekawostki

Z premierem Składkowskim spokrewniony był reżyser Krzysztof Kieślowski (wnuk siostry premiera).

W 2001 roku został wydana biografia Składkowskiego, przedstawiająca go jednostronnie, raczej w złym świetle, napisana przez Arkadiusza Adamczyka. Obecnie wiele faktów z życia generała Składkowskiego przedstawianych jest w zupełnie innym, pozytywnym świetle.

Galeria