Cmentarz parafialny w Pomiechowie

Opis

Cmentarz parafialny w Pomiechowie zlokalizowany jest pomiędzy ulicami Kościelną Rybacką i Plażową, w odległości ok. 300 m od kościoła parafialnego św. Anny. Na cmentarz można wejść dwoma bramami od południa, od strony kościoła (ul. Plażowej). Od tej strony jest też dodatkowa brama prowadząca na część cmentarza, która została wygospodarowana z terenu obok i dołączona do pierwotnego terenu cmentarza z powodu kończącego się miejsca na pochówki w xxxx roku. Od strony północnej znajduje się wejście w postaci furtki. Cmentarz podzielony jest na sektory w sp[osób naturalny przez istniejące alejki. Część z nich jest wyłożona kostką brukową. Nagrobki umieszczone są w dość regularnych rzędach w większości bez wyraźnych ścieżek pomiędzy nimi. Najstarsze nagrobki znajdują się w części południowej cmentarza, po stronie zachodniej obok pomników współczesnych najczęściej pojawiają się nagrobki z lat 40. i 30. XX wieku.

www.cmentarzpomiechowo.pl

Powyższy link przenosi na stronę, która jest bazą danych uzyskanych po inwentaryzacji cmentarza w Pomiechowie. Przez ponad rok od października 2022 roku do listopada 2023 roku Stowarzyszenie Twórcza Dolina realizowało projekt „Wirtualny cmentarz w Pomiechowie”. 13 wolontariuszy spisywało i fotografowało wszystkie nagrobki. Następnie pozyskane dane zostały umieszczone na stronie cmentarza, która jest specjalnie opracowana bazą danych o cmentarzu, ale też ma być baza wiedzy o wszytstkich pochowanych na pomiechowskim cmentarzu. W bazie przewidziano miejsce na informacje o zmarłych, na zdjęcia, wspomnienia, dokumenty. Zapraszamy wszystkich, którzy chcieliby upamiętnić swoich zmarłych i podzielić się informacjami o nich do kontaktu (informacje na stronie cmentarza). Baza jest cała czas poprawiana i uzupełniana o aktualne pochówki. czekamy też na informacje o ewentualnych pomyłkach lub brakach w spisie.

Historia

Nie jest znana dokładna data założenia cmentarza. Według karty ewidencyjnej cmentarza, założony został pod koniec XVIII wieku. W aktach wizytacji parafii Pomiechowo z 1775 roku jest mowa tylko o zaniedbanym cmentarzu przykościelnym. Cmentarz nie jest widoczny również na mapach tego terenu jeszcze w roku 1838 roku. Na istnienie cmentarza w latach 30. XIX wieku mogą wskazywać najstarsze daty pochówków, odnoszą się one do upamiętnia ppłk Kazimierza Majewskiego (1790-1831), poległego w Powstaniu Listopadowym oraz jego córki Ludwiki Majewskiej (zm. 1836). Drugi historycznie nagrobek o empirowych formach upamiętniający „braci francuzów” czyli dwójkę rodzeństwa Rosignolie pochodzi z lat 40. XIX wieku. Wskazuje to na powstanie cmentarza dopiero w pierwszej połowie XIX wieku, być może przy okazji gruntownej odbudowy kościoła św. Anny w 1813 roku, lub dopiero w latach 30. XIX w., a nie można wykluczyć nawet późniejszej daty. Cmentarz zaznaczony
jest na mapie rosyjskiej z 1872 roku oraz oczywiście na późniejszych, w tym dokładny jego obrys odpowiadający obecnemu układowi (bez części dodanej pod koniec XX wieku), na planie WiG z 1921 roku.

Mapa wykonana w ramach karty zabytku w 1987 roku.

Mogiły zbiorowe

Na cmentarzu znajdują się 3 mogiły zbiorowe. Na lewo od wejścia, od strony ulicy Kościelnej, znajduje się mogiła żołnierzy poległych w obronie Fortu III we wrześniu 1939 roku. Ostatni pochówek do tej mogiły odbył się w maju 2021 roku po ekshumacjach na Forcie III. Pochowano wtedy 8 żołnierzy. W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele najwyższych władz państwowych oraz kompania honorowa WP. Wieńce przysłali prezydent, premier, marszałek sejmu, minister obrony narodowej.

Tuż obok za regularnym rzędem grobów, znajduje się mogiła zamordowanych na Forcie III w Pomiechówku. Mogiła składa się z dwóch podłużnych grobów i znajdującej się pośrodku płaskorzeźby przedstawiającej Chrystusa dźwigającego krzyż. Symbolizuje to męczeństwo więźniów. Zostali tu pochowani zamęczeni na Forcie III działacze z Północnego Mazowsza, reprezentujący różne opcje polityczne. Mogiła powstała po ekshumacjach, które miały miejsce zaraz po II wojnie światowej na Forcie III. Do 2012 roku na mogile poumieszczane były tablice z poszczególnymi nazwiskami i zawierające po kilka nazwisk, na przykład zamordowanych podczas jednej egzekucji. W 2012 roku na mogile ułożono pięć jednakowych granitowych tablic. Jedna poświęcona jest w całości majorowi Teodorczukowi, na pozostałych czterech wypisane są inne nazwiska działaczy z terenu Północnego Mazowsza. Stare tablice trafiły do archiwum Fortu III w Pomiechówku. Razem są tam 43 nazwiska, a za każdym z nich kryje się bohaterska historia życia:

Major Mieczysław Teodorczyk
Janina Karłowicz „Amicis”
Zofia Jaworska „Kobrek” żołnierz AK, Czesław Łuziński,Tadeusz Łuziński, Henryk Garbacz, Lech Jastrzębiec-Tański, Tadeusz Zyskowski, Witold Sanojca, Marceli Rzewnicki „Młynarz”, „Dąb” Ppor. AK, Bronisław Mossakowski, Zdzisław Mossakowski, Zdzisław Wendrychowski, Witold Tyczyński, Władysław Pieśniewski, „Włodzimierz” żołnierz AK, Marian Obiedziński, Józef Fabisiak „Wyrwa” żołnierz AK, Józef Świderski ppor AK, Jan Orliński działacz PPP, Zygmunt Szewczykiewicz działacz PPP, Franciszek Janicki żołnierz AK, Jan Król żołnierz AK, Władysław Grodecki żołnierz AK, Jan Bieniek, Tadeusz Kołodziejczyn ppor. WP, Józef Załęski, Franciszek Wiernik, Edward Królak, Bronisław Dobrowolski ksiądz, Mieczysław Laskowski, Jerzy Suwiński, Zygmunt Wawrzykowski, Stanisław Jędraszko, Antoni Bandachowski, Edward Gajkowski, Franciszek Lewandowski, Tadeusz Jasiński, Wojciech Chojnacki, Józef Witwicki, Leon Kozłowski, Konstanty Kozłowski, Tadeusz Kwiatkowski, Antoni Sas

Pośrodku cmentarza znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy poległych w bitwie nad Wkrą w dniach 14-15 sierpnia 1920 roku. Poległych upamiętniają dwa kamienie umieszczone na mogile, widoczne na zdjęciu. Spoczywają tu bezimienni bohaterowie. Bitwa nad Wkra była ważnym wsparciem Bitwy Warszawskiej z 15 sierpnia 1920 roku, podczas której Polacy rozgromili bolszewików. Zaraz po wojnie i w czasach komunizmu temat wojny polsko-bolszewickiej był zakazany. Mogiła była oznaczona jako mogiła żołnierzy poległych w II wojnie światowej, aż do xxxx roku.

Osoby zasłużone

Wśród pochowanych na pomiechowskim cmentarzu znajdują się osoby, o których warto wspomnieć ze względu na ich zasługi o szerokim zasięgu. Dla każdej z tych osób została utworzona oddzielna strona, do której prowadzi link poprzez zamieszczone poniżej nazwisko:
Kazimierz Majewski – ppłk, dowódca „Czwartaków”
Filip Fonder – chorąży, bohater wojen, otrzymał Virtuti Militari
Aleksander Ukłański  – profesor
Jan Przedmojski – profesor
Jerzy Żytecki – profesor
Zofia Dobrowolska – nauczycielka, dyrektorka szkół
Wojciech Kurpiewski – olimpijczyk

Uczestnicy wojen

oraz osoby zamordowane podczas wojny

  1. Kazimierz Majewski zm. 13.09.1831, dowódca „Czwartaków”, kawaler krzyża wojskowego, uczestnik Powstania Listopadowego
  2. Józef Kiliś zm. 31.10.1907, zamęczony przez zaborcę rosyjskiego w lochach Twierdzy Modlin
  3. Ignacy Podgajko l. 45 zginął w czasie I wojny światowej
  4. Walenty Kruszewski l. 63 zginął podczas wojny 1920 – S
  5. Filip Fonder chorąży lat 61, zm. 5.11.1950, żołnierz Armii gr. Hallera, odznaczony krzyżem Virtuti Militari
  6. Bolesław Kulszo l. 33 zamordowany przez gestapo w 1943 w Królewcu – S
  7. Krystyna Nowicka 1924-1982.09.04 „Teresa” łączniczka AK
  8. Jan Nowicki 1919-1985.02.29 „Mały Dowbór” sierżant AK
  9. Józef Lis ur. 1903 zginął w czasie II wojny św.
  10. Wacław Kiliś 13.05.1897 – 30. 07.1944 Ochotnik i Kawaler Krzyża Walecznych z wojny 1919-1920, żołnierz podziemia II wojny światowej zamordowany w Forcie III w Pomiechówku
  11. Wacław Krawczyk lat 78 zm. 4.02.1970, zdjęcie w mundurze ???
  12. Józef Sawicki 8.04.1883 – 23.12.1944
  13. Wincenty Deręgowski l. 22 zginął podczas wojny 23 września 1939
  14. Stanisław Gregorczyk l. 26 zginął podczas wojny 23 września 1939
  15. Józef Rudnicki l. 74 zginął 10 września 1939
  16. Maria Rudnicka l. 65 zginęła 10 września 1939
  17. Leokadia Rudnicka l. 45 (córka) zginęła 10 września 1939
  18. Stanisław Lucjan Prewysz-Kwinto ???
  19. Zygmunt Sobiesiak żołnierz ZWZ – AK żył l. 31, poległ w Powstaniu Warszawskim
  20. Stanisław Sobiesiak lat 90 zm. 5.08.2001 oficer ZWZ AL. Żołnierz Powstania Warszawskiego
  21. Jan Sobiesiak lat 80 zm. 0.05.2000 żołnierz ZWZ AK
  22. Helena Smolarska lat 20 rozstrzelana na Pawiaku04.1944, łączniczka Batalionu „Baszta”
  23. Piotr Krawczyk lat 59 zginął od kuli niemieckiej 19.08.1915
  24. Zygmunt Miszewski lat 19, zamordowany na Forcie III w Pomiechówku07.1944
  25. Mieczysław Szafrański lat 27, zm. 2 .05.1942 (na zdjęciu marynarz)
  26. Henryk Szafrański (data wojenna)
  27. Edward Szafrański (data zaraz po wojnie)
  28. Stanisław Kiełbasa lat 70 zm. 1.01.1973, obrońca ojczyzny w 1939, więziony na Syberii w latach 1940-1942, uczestnik walk o Monte Casino w 1944
  29. Wacław Mazurkiewicz lat 30 zginął tragicznie 27.09.1939
  30. Franciszek Skórnicki „Kleberczyk” lat 28 poległ pod Kockiem 4.10.1939
  31. Jan Uziembło „Mak” l. 17 zamordowany na Pawiaku w 1944
  32. Stanisław Uziembło „Żuk” `896-`980
  33. Wiktoria Uziembło „Wiria” 1900-1980
  34. Jerzy Uziembło „Paulus” 1925-1969
  35. Anna Korsak 1920-2017, żołnierz AK pseudonim „Ostrózka”
  36. Aleksander Sternik lat 46 zginął z rąk okupanta 11.09.1942
  37. Władysław Bińkowski lat 47 zm. 13.12.1947 (zdjęcie w mundurze z czasów wojny)
  38. Stanisław Studziński lat 53 zm. 7.04.1942, zamordowany przez hitlerowców w Płocku
  39. Kazimierz Lipka lat 72 zm. 11.11.1989, prochy przywiezione z Australii
  40. Władysław Stępień porucznik zginął w Katyniu – S

Zamordowani w obozach

lub byli więźniami obozów

  1. Wincenty Sawicki zamordowany w Dahau
  2. Ryszard Wojciechowski lat 21 zamordowany w obozie hitlerowskim w 1941
  3. Feliks Górski lat 92 zm. 4.04.1981, więzień obozu koncentracyjnego w Dahau w latach 1940-1045
  4. Stanisław Matelski lat 49 zamordowany w Mathausen 04.1943
  5. Antoni Drzazgowski 1917-1945, zamordowany w obozie Stutthof
  6. Conrad H. Smolarski zmarł w USA 15.02.2003, więzień Pawiaka, Buchenwaldu i Gross-Rosen
  7. Konstanty Nowicki l.50 zamordowany w Auschwitz 02.1943 – S
  8. Telesfor Rudnicki l. 42 zm. w 1942 r., zginął w obozie niemieckim

Księża pochowani w Pomiechowie

ks. Jan Fabijański żył lat 68 zm. 21.08.1930r., kanonik katedralny, proboszcz parafii Pomiechowo
ks. Józef Zaręba żył lat 68, zm. 2.02.1937 r., kanonik, proboszcz parafii Pomiechowo
ks. kanonik Stanisław Morawski, ur. 2 grudnia 1898 r., wyświecony 6 czerwca 1926 r., zmarł 12 grudnia 1945 r., proboszcz parafii Pomiechowo przez niecały rok, rozpoczął odbudowę kościoła
ks. prałat Stanisław Mazurczak, ur. 6 listopada 1908 r., wyświęcony 10 czerwca 1934 r., zmarł 10 września 1994 r., proboszcz parafii Pomiechowo w latach 1946-1985, zasłużony dla parafii, przeprowadził odbudowę kościoła z gruzów po II wojnie
ks. kanonik Franciszek Kasprzycki – 1934-2021, znawca prawa kanonicznego, proboszcz parafii Pomiechowo w latach 1985-2001
ks. Edward Szmyt, wyświęcony w 1968 r., kapłan archidiecezji warszawskiej, zmarł w 1976 r.
ks. Bronisław Dobrowolski –  1911-1933, ksiądz, wikariusz parafii w Nasielsku, członek AK (kwatera wojenna), zamordowany na Forcie III w Pomiechówku
ks. kanonik Czesław Kiliś, emerytowany proboszcz parafii Brańszczyk, ur. 2 marca 1929 r., wyświęcony 11 lutego 1956 r., zmarł 24 marca 1991 r.
ks. Ignacy Kiliś (1904-1970) – proboszcz parafii Karczmińska
ks. Stanisław Muzal (1936-2008) – ksiądz kanonik, wieloletni proboszcz parafii w Górze
ks. Wiesław Pietrzak ur. 29 kwietnia 1934 r., wyświęcony 22 czerwca 1958 r., od 2005 emeryt
ks. kanonik Tadeusz Nikicin żył lat 68, zm. 18.08.2019 r., proboszcz parafii Zawidz Kościelny

Proboszczowie pochowani w Pomiechowie, których nagrobki już nie istnieją:

Mateusz Brudnicki 1810-1828

Ksawery Święcki 1863-1884

Antoni Barnaba Miecznikowski 1884-1917

Nagrobki zabytkowe

 

Galeria

 

Źródła