Historia społeczności niemieckich

Osadnicy pochodzenia niemieckiego lub pruskiego z pewnością pojawiali się sporadycznie na terenie obecnej gminy w różnych okresach historii, jednak największy napływ ludności nastąpił po wcieleniu tych ziem w zabór pruski w 1795 roku. Osadnicy przybywali ze Szwabii (południowo-zachodnie prowincje Niemiec: Badenia, Hesja i Wirtembergia).

W czasie zaboru rosyjskiego, od 1815, władze patrzyły przychylnie na niemieckich osadników jako sprzyjających rozwojowi gospodarczemu. Ponadto osadnicy pochodzili z Prus, a Prusy były wtedy sprzymierzone z Rosją. Władzom carskim zależało na utrzymaniu odrębności ewangelików; tym samym mogli utrzymywać społeczeństwo podzielone na tle narodowościowo-wyznaniowym.

To nastawienie zmieniło się dopiero w czasie I wojny światowej. Rosja i Prusy stanęły po przeciwnych stronach barykady. Około stu tysięcy luteran żyjących po prawej stronie Wisły zostało przesiedlonych w głąb Rosji, byli bowiem widziani jako potencjalni niemieccy szpiedzy. 

W spisie ludności z 1921 roku na terenie gminy Pomiechowo mieszkało  334 ewangelików (w tę liczbę mogli wchodzić też Polacy, Szwedzi, Duńczyk…); narodowość niemiecką deklarowały 181 osoby. (wg. P. Oleńczak)

W dalszym okresie międzywojnia potomkowie niemieckich osadników żyli obok lub razem z polskimi sąsiadami. Nie wiadomo jaki zmieniał się odsetek z nich deklarujących się jako Polacy, a jaki – jako Niemcy. Na pewno wiele osób było rozdartych, lub nie czuło się jednoznacznej przynależności narodowościowej. Często więc określali się przez pryzmat wiary: jako luteranie. Jednocześnie także w kościele ewangelickim lat trzydziestych dokonywał się rozłam na frakcje propolską oraz proniemiecką sympatyzującą z wielkoniemieckimi dążeniami w III Rzeszy.

Na początku drugiej wojny światowej mężczyźni pochodzenia niemieckiego byli w większości aresztowani i wysyłani do Berezy Kartuskiej, byli bowiem widziani jako potencjalni niemieccy szpiedzy. 

Okoliczne ziemie zostały wcielone do Rzeszy (Nowy Modlin) lub do Generalnej Guberni (Orzechowo)  – na terenie naszej obecnej gminy przebiegała granica między tymi jednostkami administracyjnymi. Osoby o niemiecko brzmiących nazwiskach wyznania ewangelickiego byli zachęcani do wpisania się na volkslistę. W Generalnej Guberni wpisanie się było raczej dobrowolne, a więc w wielu przypadkach mogło wynikać z oportunizmu. Na terenie Rzeszy i Prus Wschodnich określenie się jako volsdeutsch było narzucane. Wojna i okupacja zostawiły to czas czynów i wydarzeń zarówno chwalebnych (wzajemna pomoc) jak i godnych potępienia (współpraca z okupantem, nadgorliwość w prześladowaniu Polaków). Niektórzy w wieku poborowym zostali zwerbowani do armii niemieckiej.

W 1945 jeszcze przed nadciągnięciem Armii Czerwonej część modlinian się na zachód. Część pozostała, pomimo narażenia się na represji ze strony Armii Czerwonej lub ludności polskiej.